Türk boyları nereye göç ediyorsa, o yörelerin inançlarıyla boyanmış, yaşadıkları coğrafyalardan etkilenmiş, dolayısıyla çok renkli ve tanrılı bir mitolojiden bahsedebiliriz. Şaman ve Tengricı mitolojilerini yanında taşıyan Türkler yer değiştirdikçe ve göç ettikçe yeni ülkelerinin dinleriyle beslenmişlerdir.
Türk mitolojisini oluşturan ana metinler; Altay-Yakut Türklerinin Epikleri Oğuz-Hunlarının Epikleri Göktürk Mitleri Irk Bitig Dede Korkut destanları Ergenekon ve Bozkurt Mitleri
Irk Bitig Bugün Dunhuang’da bulunan 9 yy’dan kalma metin Türk mitolojisi ve dini açısından çok önemli bir kaynaktır. Orhun kitabelerinde kullanılan alfabeyle yazılan 114 sayfalık el yazmasının falcılık için kullanılırmış.
Bugün orijinallerinin Vatikan ve Dresden kütüphanelerinde bulunan Dede Korkut Destanı ana metinlerden birini oluşturur. 11 Yüzyılda Orta Asya’dan gelmiş Türklerin anlattıkları hikayeleri kaleme alan anonim bir yazar ya da yazarların topladığı hikayelerdir.
Tengri(Tanrı)
Türk mitolojisinde en mühim ilah. Tengi’nin genellikle gökyüzüne tekabül ettiği kabul edilir.Gök Tanrı, güneş ya da Koyaş’ın ve ayın (Ay Tanrı nın babasıydı. Aynı zamanda Umay, Erlik ve Ülgen’in de babasıdır. Tengri Göktürk’lerin asal ilahıdır. Tüm türk kavimlerinde ön plana çıkar.Tengri, Hint-Avrupa kökenli dinlerdeki Deus denilen tanrıyla çok benzeşir.
Kurt
Dünyanın pek çok yaradılış veya kuruluş mitinde yer alan kurt (mesela Roma’da) Türkler için kutsal bir hayvandır. Orta asya’dan gelen pek çok esatirde kurt yol gösterici görevini üstlenir. Göktürklerin (mavi) bayraklarında kurt’un başının resmi vardır. Kurtun savaşçı ruhunu, özgürlüğü, hızı, doğayı temsil eder. Türk ulusu bir tehditle karşılaştığında kurtun ortaya çıkıp yol gösterdiğine inanılır.
UMAY
Türk Mitolojisinin ana tanrıçalarından biridir. Doğum ve bereketin sembolüdür. . Kaşgarlı Mahmud umay kelimesinin anlamını “plasenta” olarak açıklayıp Türklerde Kadınları ve çocukları koruyan bir tanrıça olduğunu not eder. Günümüzde Sibirya’daki Türk boyları hala Umay adlı tanrıçaya inanırlar. Umay genellikle orta yaşlı bir şekilde resmedilir. Üç boynuzu vardır. Beyaz bir elbise giyer, upuzun gümüş saçları vardır. Yaşam ağacı onun himayesindedir, dolayısıyla dünyaya bereket dağıtır.
Erlik
Urallar, Türk ve Moğollarda adı Erlik veya Erlik Han olarak geçen varlık Yeraltı dünyasının karanlık tanrısıdır. Ölüm tanrısı olarak da bilinir. İnsana günah işlemeyi o öğretmiştir.Adem ve Havva’nın Cennetten kovuluşuna benzeyen bir mit de Erlik için geçerlidir. O yılan vasıtasıyla ilk insanların baştan çıkartıp meyveyi yemesini sağlar. Böylece insana ilk kötülüğünü yapmış olur ve onlar artık Tengri’nin sesini duyamaz olur, masumiyetlerini kaybederler.
